Kop Dağından Birinci Orduya

Samsun'dan Sivas ilimize bir hat çekelim. Bu çizgiyi Iğdır ilimize uzatalım. Çizgimizi Hopa ile birleştirirsek topraklarımızın aşağı yukarı dörtte birini sınırlamış oluruz. Günümüze kadar buranın edebiyatı yazılmamıştır. Bu bölgede herhangi bir köye gidiniz. Herhangi bir kişiyi seçiniz. Onu "Mâcirlik" hakkında konuşturunuz. Konuşmayı kâğıda dökünüz. Anlatılanlar o kadar çarpıcı öylesine dramatiktir ki insana "Bu bir usta yazar elinden çıkmış roman olmalı?" düşüncesini çağrıştırır. Özellikle "Seferberlik" ve "Mâcirlik" terimleri milât gibidir. "Mâcirlikten önce" "Biz mâcir iken" deyimlerinin eklenmediği olay yoktur.
Birinci Dünya Savaşı'nda hiçbir yerde görülmeyen soykırımlar göçler maddî mânevî kayıplar yıkımlar cereyan etmiştir. O günlerden bu günlere tam üç nesil gelip geçmiştir. Yaşayanlar başlarına gelenleri olduğu gibi ikinci nesile ikinci nesil de üçüncü nesile inanılmaz bir gerçeklikle aktarmıştır. Bunun açık anlamı şudur:
Arkadan gelenler de aynı acıları yaşayarak büyümüştür!
O bölgenin insanı daima gamlıdır. Yüzünün yarısı güler yarısı ağlar. Dıştan anlayamazsınız. Izdırabın en dehşetlisiyle için için ağlar.